Những gì thấy muộn

1. Những gì thấy muộn là cái sờ sờ ra đấy nhìn phát phải thấy ngay nhưng lại không thấy mà phải một hồi lâu lâu sau mới thấy; như là chữ I trong dòng tựa của quyển Em làm ơn yêu im đi được không? có màu xanh tiệp với màu của biển ngoài cửa. Là ý gì? Sự im lặng mang màu xanh của biển? Sự im lặng của biển? Sự im lặng của biển. Nhưng dù có thế chăng nữa thì đấy không phải là một cái bìa đẹp.

2. Márai Sándor hẳn là người viết theo cách trông như là đối nghịch hoàn toàn với Raymond Carver. Kiểu như hai thái cực đối nghịch ấy: (1) là nhà văn của những cảm xúc tinh tế và miêu tả đầy hình ảnh tượng trưng, như những gì ông thể hiện ờ Bốn mùa, Trời và đất; bữa tiệc ngôn từ do (1) bày ra luôn tràn ngập sự lơ lửng và bay bổng: chúng như khuyến khích tâm trí người đọc bay lên, vút cao. Trong khi, với (2), những dòng chữ tựa như những cấu trúc khung tạo nên từ những sự kiện; tựa hồ như tước đi mọi cảm xúc, gần như là lạnh lùng. (2) luôn làm tôi nhớ đến cảnh nhân vật nam chính, trong Chuông nguyện hồn ai, suy tính đến việc rút súng, bắn chết những kẻ cùng bàn nếu bên kia có dấu hiệu vượt quá lằn ranh; sẵn sàng lấy mạng người khác chỉ trong chớp mắt; như một kẻ thạo việc chẳng gợn chút băn khoăn gì. Vậy cảm xúc ở đâu? Không ai nói gì.

3. Hemingway là một trường hợp khác; tôi luôn cảm giác sẽ có một cú bùng vỡ sau những gì lạnh tanh được bày ra ấy. (2) luôn làm tôi nghĩ đến dòng suối. Đúng hơn là tiếng suối chảy. Đúng hơn là tôi luôn chờ đợi cái tiếng động ấy trong khi đọc, khi ngừng đọc, khi nghĩ về. Giống như Nhen lửa; trong đêm, cái gì khiến ta thức dậy?; Cái gì giữ ta tỉnh thức?; Cái gì khiến ta chờ đợi?; Tiếng suối, ở đâu?

4. Trở lại với cái bìa đẹp. Tôi không thể nói cho bạn biết tiêu chuẩn thế nào để đủ gọi cái bìa là đẹp. Nên tôi sẽ nói với bạn về Cái Đẹp. Cái Đẹp như là một ý niệm tự thân, vượt lên khỏi (beyond) những hạn chế của ngôn từ hay giác quan ấy, nói theo Eco khi dẫn lời cha nào đó sống ở thời Trung cổ, là cái gì đó toả sáng tự nó. Toả sáng không chỉ gói gọn trong hành động nhìn bằng mắt mà bằng tất cả các giác quan: như một mùi hương, như một giai điệu, như một chạm vào... Nhưng như thế thì Cái Đẹp lại không phải tự nó nữa rồi. Lúc này, Cái Đẹp là sản phẩm của người thưởng lãm, thông qua hành động đọc, hành động nghe, hành động nhìn... Tức là thông qua những hành động truy vấn thế giới của người tham cuộc. Tức là Cái Đẹp trở thành một cái đẹp dưới thẩm quyền của một con người cụ thể, qua một quá trình đánh giá và đánh giá lại diễn ra liên tục. Tức là Cái Đẹp nay thôi mang tính chân lý, nhường sân khấu lại cho những cái đẹp đậm màu sắc cá nhân: những giá trị của số đông, như số phận của những Đại Tự sự, như bị khước từ đã chuyển thành những kho báu mang tính cá nhân sâu sắc. Bây giờ là lúc riêng tư; nếu không tìm thấy người đáng để trưng nó-cáikhobáuđó ra, thì tốt hơn hết là im lặng mà thu vén lòng mình lại.

5. Tôi muốn sống một cuộc đời bình thường cùng đầy rẫy những điều nhỏ nhặt. Nghĩa là sáng dậy sớm để hít lấy cái lành lạnh của ngày mới chưa tỉnh giấc; đi bộ qua con phố vắng lồng lộng gió thổi; uống trà trên gác mái, trong một căn phòng gỗ; xem mưa buổi đêm; nghe một giọng nói thầm;... Tức là sống theo cách đầy đủ nhất để tâm hồn mình nở hoa: có cả cơn vui lẫn những niềm đau đớn. Còn lâu mới thành huyền thoại; còn lâu mới là vĩ đại: nhưng chính những điều nhỏ nhặt đó là những gì tôi có thể vin vào ngõ hầu tiếp tục tồn tại trong thế giới hỗn độn này: sống một đời bình thường.

Theo cách đó, tôi hy vọng mình sẽ có-thể-gọi-là-đủ vốn sống, những gì đã kinh qua, để điền những cảm xúc chừa trống vào cái khung sự kiện của (2), để có thể phần nào thấy được một phiên bản mỏng phớt của những cuộc đời khốn khổ nằm sâu trong đầu con người đó.

Hay là văn chương nói chung vậy.